Jest rozprawa sądowa. Dwie grupy sędziów mają zadecydować – na jaki czas kobieta, która dopuściła się kradzieży pójdzie do więzienia?

Każda z dwóch grup wybiera przedstawiciela, który ma za zadanie rzucić dwoma kostkami.

Jest jeden haczyk.

Żaden z nich nie ma pojęcia, że każda z kostek jest obciążona tak, aby ich łączna suma w jednym przypadku wskazywała 3, natomiast w drugim liczbę 9. Po rzuceniu kostkami sędziowie mają określić, czy kobieta powinna zostać skazana za przestępstwo na mniej lub więcej miesięcy niż wyrzucona liczba oczek, a na samym końcu podać długość wyroku.

Sędziowie , którzy wyrzucili wyższą liczbę oczek, skazali kobietę na dłuższy okres więzienia niż sędziowie, którym kości pokazały niższą liczbę.

Eksperyment był przeprowadzony w 2006 roku na grupie doświadczonych Niemieckich sędziów i jest on przykładem opisującym tym, czego dotyczy pojęcie heurystyki.

Co to znaczy heurystyka?

W dużym skrócie są to skróty myślowe, dzięki którym wiemy jak postępować, a jak nie. Są one potrzebne do przetrwania i kontaktów z innymi ludźmi.

Jeśli każdy z nas miałby od podstaw dochodzić do konsekwencji określonego zachowania to po pierwsze, rozwój byłby zacofany, a po drugie mogłoby to się dla każdego źle skończyć.

Heurystyka jest pomocna. To dzięki niej wiemy co jest słuszne. Każdy kij ma dwa końce, pewnie znasz to powiedzenie. W tym przypadku jest dokładnie tak samo. Z jednej strony heurystyka nam pomaga, tak jak wcześniej napisałam, ale z drugiej może przyczynić się do złego spostrzegania czyli kłopotów.

Heurystyka zakotwiczenia

Podejmujemy jakąś decyzję nie mając fachowego poparcia jej słuszności. Pierwsza informacja jaką usłyszymy na dany temat wpłynie na nas bardzo mocno.

Załóżmy, że oglądasz domy do kupienia. Nie jest to twoja branża, więc ciężko Ci stwierdzić ile może kosztować dana posiadłość.

Usłyszysz informację, że dom jest wart 600.000 tyś.

Druga osoba usłyszy, że ten sam dom jest wart 150.000 tyś.

Wasz odbiór będzie definiowała cena.

Nie istotne, która z powyższych cen jest adekwatna i prawdziwa. Ważne jest nasze zakotwiczenie słów, których nawet nie jesteśmy pewni.

Teraz zagadka: znajdź przykład heurystyki zakotwiczonej w tym artykule.

Heurystyka dostępności

To dokonywanie oceny na podstawie tego, co jest w naszym zasięgu ręki tzn. na podstawie dostępnych, łatwych w odnalezieniu źródeł. Oznacza to, że często przyjmujemy pryzmat świata na podstawie tego, w jakim miejscu aktualnie jesteśmy.

Zwróć uwagę na media, które często ukazują przestępstwa i zbrodnie. W telewizji znaczna część wiadomości przedstawia informację, które powodują, w szczególności u osób starszych, lęk i strach. Wydaje się im, że na świecie jest coraz bardziej niebezpiecznie, a w rzeczywistości jest zupełnie odwrotnie.

Źródło: statystyka.policja.pl

Użycie heurystyki często prowadzi do wystąpienia błędów poznawczych czyli wzorców nieracjonalnego sposobu postrzegania rzeczywistości. Od dawnych dziejów towarzyszyły one człowiekowi, aczkolwiek były nie zbadane i przez to też, ludzie nie mieli ich świadomości.

Do najbardziej powszechnych błędów poznawczych możemy zaliczyć:

Efekt halo czyli podejmowanie decyzji na podstawie jednego kryterium.

Widzisz atrakcyjną kobietę lub mężczyznę.

Automatycznie przyporządkowujesz sobie do niej/niego zbiór innych, pozytywnych cech.

Efekt Dunninga- Krugera przedstawia tendencję, że ludzie, którzy są w czymś dobrzy znacznie obniżają swoje umiejętności.

Osoby o znikomej wiedzy natomiast w znacznym stopniu przeceniają swoje zasoby. Często się mówi o tym, że im mniej wiesz tym lepiej dla ciebie. Może coś w tym powiedzeniu rzeczywiście jest…

Świadomość to podstawa.

Jeśli jesteśmy w stanie coś zauważyć, jesteśmy też automatycznie w stanie temu zaradzić. Każdy z nas popełnia błędy poznawcze. To sprawia, że jesteśmy ludźmi. 

Zwracajmy uwagę na błędy poznawcze i heurystyki zarówno swoje, jak i innych. Starajmy się uświadomić ludzi wiedzy, której być może nie mają. Świat stanie się jeszcze bardziej bezpieczny niż dotychczas był!

Bibliografia:

Sternberg, Psychologia poznawcza, WSiP, Warszawa 2011.

Phillips T, Ludzie. Krótka historia o tym, jak s*ieprzyliśmy wszystko, Albatros, 2020.